موتورسواران نامرئی هستند

موتورسواران در بسیاری از تصادف‌ها مقصر نیستند. حتی وقتی تمام قوانین را رعایت می‌کنند و با احتیاط رانندگی می‌کنند، باز هم احتمال وقوع حادثه برای آن‌ها بالاست. یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، نادیده‌گرفته‌شدن آن‌ها توسط رانندگان خودرو است؛ مثلاً زمانی که راننده بدون توجه به اطراف، درِ خودرو را باز می‌کند، یا وقتی ناگهان و بدون دیدن موتورسیکلت، تغییر مسیر می‌دهد. این واقعیت تلخ باعث شده در میان موتورسواران جمله‌ای رایج شود: «موتورسواران نامرئی هستند.»

چرا موتورسواران «نامرئی» به نظر می‌رسند؟

وقتی می‌گوییم «موتورسواران نامرئی هستند»، منظورمان این نیست که آن‌ها واقعاً دیده نمی‌شوند، بلکه منظور این است که مغز رانندگان آن‌ها را نادیده می‌گیرد. این پدیده در روان‌شناسی با عنوان نابینایی توجهی (Inattentional Blindness) شناخته می‌شود؛ یعنی مغز، چیزی را که انتظار ندارد ببیند، حتی اگر در میدان دید باشد، نادیده می‌گیرد.

بیشتر رانندگان در جاده‌ها به‌طور ناخودآگاه دنبال وسایل نقلیه‌ای هستند که بیشتر با آن‌ها سر و کار دارند: ماشین‌ها، کامیون‌ها، اتوبوس‌ها. موتورسیکلت‌ها از نظر اندازه، صدا و حضور بصری بسیار کوچکتر و کم‌رنگ‌تر هستند. نتیجه؟ راننده‌ها ممکن است حتی وقتی مستقیم به سمت یک موتورسیکلت نگاه می‌کنند، متوجه حضورش نشوند.

از طرف دیگر، موتورسیکلت‌ها اغلب در نقاط کور آینه‌های جانبی یا دید محیطی خودروها قرار می‌گیرند. مثلاً هنگام تغییر لاین یا باز کردن در خودرو، اگر راننده به‌خوبی آینه‌ها را بررسی نکند، به‌راحتی ممکن است متوجه نزدیک شدن یک موتور نشود. حتی در سرعت‌های پایین، مثل هنگام پیچیدن در چهارراه‌ها، موتورسواران به‌دلیل اندازه‌ی کوچک‌شان، کمتر دیده می‌شوند یا فاصله و سرعت‌شان به‌درستی تخمین زده نمی‌شود.

این نادیده‌گرفته‌شدن، نه از روی بی‌توجهی عمدی، بلکه ناشی از محدودیت‌های ادراک انسانی است. و دقیقاً همین موضوع است که آن را خطرناک‌تر می‌کند.

چقدر این پدیده واقعی است؟

نادیده‌گرفته‌شدن موتورسواران فقط یک حس یا برداشت شخصی نیست؛ این مسئله واقعاً یکی از دلایل اصلی تصادفات جاده‌ای است. در بسیاری از کشورهای دنیا، سازمان‌های حمل‌ونقل گزارش‌هایی منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد بخش زیادی از تصادف‌های مرگبار برای موتورسواران، در نتیجه‌ی دیده‌نشدن آن‌ها توسط رانندگان خودرو اتفاق می‌افتد.

بر اساس گزارش Transport for London، حدود 65 درصد از تصادف‌هایی که در آن‌ها موتورسوار آسیب می‌بیند، به دلیل «نقض حق تقدم» توسط راننده‌ی خودرو است—و در بیشتر این موارد، راننده گفته است که اصلاً موتورسیکلت را ندیده بود.

در مطالعه‌ای دیگر که در مجله‌ی ایمنی ترافیک (Accident Analysis and Prevention) منتشر شده، آمده است که رایج‌ترین جمله‌ای که رانندگان خودرو پس از برخورد با موتورسیکلت می‌گویند، این است:

«اصلاً ندیدمش.»

در آمریکا، اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌ها (NHTSA) نیز اعلام کرده که در بیش از نیمی از تصادف‌های منجر به مرگ برای موتورسواران، مقصر اولیه راننده‌ی وسیله‌ی نقلیه‌ی دیگر بوده است. در ایران آمار رسمی برای این مسئله یافت نمی‌شود؛ اما قابل پیش‌بینی است که مانند کشورهای دیگر درصد حوادثی که موتورسوار مقصر نیست بالا باشد.

این آمارها نشان می‌دهند که مشکل فقط در رفتار موتورسوار نیست، بلکه در نحوه‌ی «دیدن» و «توجه‌کردن» رانندگان به محیط اطرافشان است. تا وقتی این الگو تغییر نکند، احتمال تکرار چنین تصادف‌هایی هم‌چنان بالاست.

تجربه موتورسواران

برای خیلی از موتورسوارها، دیده‌نشدن در خیابان فقط یک خطر احتمالی نیست، بلکه بخشی از تجربه‌ی روزمره‌ی آن‌هاست. بارها و بارها با موقعیت‌هایی مواجه می‌شوند که نشان می‌دهد دیگران آن‌ها را نمی‌بینند یا حضورشان را جدی نمی‌گیرند. این نادیده‌گرفته‌شدن می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد: زمانی که راننده‌ی خودرو ناگهان تغییر مسیر می‌دهد بدون اینکه آینه‌ها را بررسی کند، یا وقتی درِ ماشین را بی‌توجه به اطراف باز می‌کند، یا زمانی که در یک چهارراه شلوغ، بدون در نظر گرفتن موقعیت موتور، جلوی آن می‌پیچد.

موتورسواران اغلب سعی می‌کنند بیشتر از آنچه لازم است دیده شوند؛ مثلاً از لباس‌های شب‌نما استفاده می‌کنند، نور موتورسیکلت را حتی در روز روشن نگه می‌دارند یا فاصله‌ی ایمن را رعایت می‌کنند. اما با این حال، هنوز هم حس می‌کنند که از دید دیگران پنهان هستند. بسیاری از آن‌ها در گفتگوهای آنلاین، انجمن‌ها یا شبکه‌های اجتماعی مثل Reddit گفته‌اند که با وجود رعایت همه‌ی اصول ایمنی، باز هم توسط رانندگان نادیده گرفته شده‌اند.

این وضعیت در طول زمان تأثیر روانی هم دارد. بسیاری از موتورسواران می‌گویند که پس از مدتی، نوعی بی‌اعتمادی دائمی نسبت به دیگر رانندگان در آن‌ها شکل می‌گیرد. آن‌ها یاد می‌گیرند همیشه فرض را بر این بگذارند که دیده نمی‌شوند چون تجربه بارها و بارها به آن‌ها این موضوع را یادآوری کرده. این طرز فکر به نوعی قانون نانوشته بین موتورسواران تبدیل شده: «طوری رانندگی کن که انگار هیچ‌کس تو رو نمی‌بینه.»

چطور بیشتر دیده شویم؟ نکاتی برای موتورسواران

بخشی از مسئله‌ی دیده‌نشدن موتورسواران به رفتار رانندگان خودرو برمی‌گردد، اما واقعیت این است که موتورسوارها هم می‌توانند با رعایت چند نکته‌ی ساده، احتمال دیده‌شدن خود را بیشتر کنند. این نکات در نگاه اول شاید جزئی به نظر برسند، ولی در عمل می‌توانند تفاوت زیادی ایجاد کنند.

• حرکت موج‌گونه و ملایم در عرض لاین: یک جابه‌جایی نرم به چپ و راست در لاین حرکتی، می‌تواند باعث شود راننده‌های اطراف راحت‌تر متوجه حضور موتور شوند. این حرکت باید کوتاه و کنترل‌شده باشد، فقط در حدی که توجه بصری دیگران را جلب کند.
• موقعیت‌گیری هوشمند در تقاطع‌ها: اگر پشت یک خودرو وارد چهارراه می‌شوید، بهتر است طوری قرار بگیرید که از زاویه‌ی دید خودروهایی که ممکن است بپیچند، قابل مشاهده باشید. گاهی قرار گرفتن چند درجه به چپ یا راست، شما را از نقطه‌ی کور بیرون می‌آورد.
• چراغ جلو همیشه روشن باشد، حتی در روز: روشن بودن چراغ جلو در ساعات روز یکی از روش‌های مؤثر برای افزایش دیده‌شدن است. اگر شرایط مسیر اجازه می‌دهد، استفاده از نور بالا نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد، البته بدون ایجاد مزاحمت برای رانندگان روبه‌رو.
• رنگ لباس و تجهیزات هم مهم است: استفاده از کلاه کاسکت سفید به‌جای رنگ‌های تیره، یا پوشیدن لباس‌های رنگ روشن با نوار شب‌نما، می‌تواند به دیده‌شدن شما در روز و شب کمک کند. این انتخاب‌ها علاوه بر ایمنی، در گرمای تابستان هم کاربردی‌تر هستند.

همه‌ی این موارد شاید به‌تنهایی کافی نباشند، ولی در کنار هم می‌توانند شرایط رانندگی را کمی امن‌تر کنند. در دنیایی که موتورسوارها گاهی نادیده گرفته می‌شوند، بهتر است خودمان کاری کنیم که بیشتر دیده شویم و هنوز هم باید فرض را بر این بگذاریم که هیچ‌کس ما را نمی‌بیند.

جمع‌بندی

موتورسوار بودن یعنی همیشه در معرض این خطر قرار داشتن که دیگران شما را نبینند. حتی زمانی که با احتیاط رانندگی می‌کنید، قوانین را رعایت می‌کنید و در جای درست حرکت می‌کنید، باز هم ممکن است یک راننده در یک لحظه ساده، حضور شما را نادیده بگیرد. متأسفانه این نادیده‌گرفتن، چیزی نیست که همیشه بتوان جلوی آن را گرفت و برای موتورسوار، ممکن است پیامدهای سنگینی داشته باشد.

همین مسئله باعث شده جمله‌ی «موتورسوارها نامرئی هستند» در بین بسیاری از موتورسواران، به یک اصل نانوشته تبدیل شود. جمله‌ای که نه از روی اغراق، بلکه از دل تجربه‌های واقعی آمده است. در چنین شرایطی، دیده‌شدن نه یک نکته‌ی جانبی، بلکه بخشی جدی از ایمنی و بقاست.

شاید هیچ‌وقت نتوان اطمینان داشت که همه‌ی رانندگان شما را می‌بینند، اما می‌توان با چند انتخاب ساده و آگاهانه، احتمال دیده‌شدن را بیشتر کرد—از جمله پوشیدن لباس با رنگ روشن، روشن‌کردن چراغ جلو، موقعیت‌گیری مناسب در تقاطع‌ها و حرکت قابل‌پیش‌بینی. این‌ها قدم‌های کوچکی هستند که در نهایت می‌توانند تفاوت بزرگی ایجاد کنند.

در نهایت، می‌توان گفت:
فرض را بر نادیده‌گرفته‌شدن بگذارید، اما برای دیده‌شدن تلاش کنید.